شخصیت عظیم و کم نظیر شیخ شهاب الدین یحیی بن سهروردی، حکیم متألّه و ملقب به «شیخ اشراق»، مؤسس دومین نظام فلسفه اسلامی به نام «حکمة الاشراق»، از چهره های عجیب قرن ششم هجری است که به حکمت، فلسفه و عرفان جان تازه ای بخشیده است.
سهروردی آزاده و اندیشمند، با انتخاب نام «اشراق» بر فلسفه خود، توانست با وجود علمای مذهبی و متعصّبان قشری جامعه خود، با زبان زیبا و لطیف رمز و اشاره، منظرهایی دل انگیز از جهان هستی و منازل سلوک روحانی، پیش چشم خواننده تصویر کند و مقصد والای انسان گم گشته و دور مانده از وطن را نشان دهد. تأثیر شگفت وی بر روند فکر فلسفی، به ویژه در جهان اسلام، و پی‌ریزی مکتبی گسترده و عمیق که فرهنگ و حکمت ایرانیان باستان و یونان قدیم را با عرفان اسلامی پیوند داد و گذر از دوران باستان به دوران اسلامی را از دیدگاه فلسفی امکان پذیر کرد و استدلال و نظر را به یاری ذوق و شهود، قداست بخشید، چیزی است که مشتاقان علم و معرفت را به تحسین و تکریم وا می دارد و شوقی برای مطالعه آثارش بر می انگیزد.
[در میان آثار و مکتوبات وی] رسائل تمثیلی و رمزی سهروردی بیش از آثار تعلیمی و مدون او از لحاظ شناخت عقیده باطن و گرایش حکمتی و عرفانی شیخ، ارزش و اهمیت دارد و آیینه ای است که صورت واقعی و بی حجاب سهروردی را به ما نشان می دهد. (صدیقه مهربان، بررسی دو رساله آواز پر جبرئیل و لغت موران، کتاب ماه ادبیات، شماره 41، شهریور 1389)
آنچه هم اکنون پیش روی شما قرار گرفته، متن کامل رساله فارسی شیخ اشراق با نام «مونس العشاق یا فی حقیقة العشق» است. این کتاب سهروردی نه تنها یکی از نمونه های اعلای ادب فارسی است، بلکه شامل پاره ای از عمیق‌ترین آراء فلسفی او نیز هست. او با آیه ای از قرآن آغاز می‌کند و سپس به بحث درباره علم و رابطه آن با عقل می‌پردازد:
بدان که اول چیزی که حق سبحانه و تعالی بیافرید گوهری بود تابناک، او را عقل نام کرد که اول ما خلق الله تعالی العقل، و این گوهر را سه صفت بخشید: یکی شناخت حق و یکی شناخت خود و یکی شناخت آن که نبود پس بود.
این رساله وقتی به نقطه اوجش می‌رسد که سهروردی در فصل ششم نقشه ای تخیلی از عالم تصویر می‌کند. گفته شده که این کتاب بر اساس رسالة العشق ابن سینا نوشته شده است. با وجود این، باید یادآور شد که این اثر از لحاظ صورت و محتوا با آن دیگری تفاوت دارد. (مهدی امین رضوی، سهروردی و مکتب اشراق، ترجمه مجدالدین کیوانی، نشر مرکز 1377، صفحه 54-51)
دانلود در ادامه مطالب
